آبیاری قطره ای
آبیاری قطره ای عبارتست از پخش آهسته آب بر سطح يا زير خاك به صورت قطرات مجزا، پيوسته، جريان باريك يا اسپری ريز از طريق دریپرهایی كه در طول خط انتقال آب قرار دارند. آبیاری قطره ای دارای روشها و مفاهيم متعددی مانند آبياری دريپ، آبياری زير سطحی، آبياری فواره ای و آبياری اسپری است.
روش آبیاری قطره ای در دهه پنجاه ترویج شد و سطوح بزرگی با این روش آبیاری شدند ولی با مرور زمان مزایا و معایب این روش مشخص شد. هزینههای زیاد و تکنیکهای نسبتاًَ پیشرفته این روش و نمکها و مواد جامد معلق در آبهای ایران (که سبب گرفتگی قطره چکانها میشوند) از معایب این روش آبیاری بوده و باعث شده که کشاورزان با دقت و تحقیقات بیشتری از روش آبیاری قطره ای استفاده کنند؛ ولی این موارد دلیل نمیشود که روش آبیاری قطرهای را مطرود بدانیم ولی باید در پی رفع معایب آن باشیم.
مهمترین تفاوت آبیاری قطرهای با سایر روشهای آبیاری در این است که بین تبخیر-تعرق و مقدار آبی که باید به زمین داده شود، در یک دوره زمانی محدود(۲۴ تا ۷۲ ساعت) توازن برقرار میشود. این امر باعث میشود با توجه به محدود بودن میزان آب در دسترس، بیشترین بهرهوری از آب انجام پذیرد. از آنجا که سیستمهای آبیاری موضعی/قطرهای ثابت هستند، خودکار کردن بسیاری از آنها آسان است. این سیستمها برای مدیران آبیاری که قصد اختلاط کود و آب (کود آبیاری) را درون سیستم آبیاری دارند، مناسب هستند.
انواع سيستم های آبیاری قطره ای
آبياري دريپ
پخش آهسته آب برسطح خاك به صورت قطرات مجزا يا پيوسته، يا جريانهای باريك از حفره هاي ريز آبياری دريپ نام دارد. در بيشتر موارد آبياري دريپ و آبياري تريكل ( قطره اي ) مترادف يكديگر به كار مي روند.
آبياری زير سطحی
پخش آهسته آب در زير سطح خاك از قطره چكانهايي با دبي در حدود آبياري دريپ، آبياري زير بستر نام دارد. اين روش با آبياري زير زميني متداول كه در آن ناحيه ريشه گياه با كنترل سطح ايستابي آبياری می شود متفاوت است و نبايد اشتباه گرفته شود.
آبياري فواره ای (بابلر)
پخش آب بر سطح خاك به صورت جريان باريك يا فواره از سوراخی با دبی بيشتر از آبدهی آبياری دريپ يا زير بستری اما معمولاً كمتر از 1 گالن بر دقيقه، آبياري فواره ای ناميده مي شود. دبي قطره چكان در اين آبياری از سرعت نفوذ نهايی خاك بيشتر است و ايجاد يك حوضچه براي نگهداري يا كنترل پخش آب ضروري مي باشد .
آبياري اسپری
پخش آب بوسيله يك اسپري يا مه پاش كوچك بر سطح خاك به آبياري اسپري معروف است. در اين روش هوا در پخش آب نقش اساسي را بعهده دارد در حاليكه در روشهاي دريپ ، فواره اي و زير بستري ، خاك عامل اصلي محسوب مي گردد .
تجهیزات آبیاری قطرهای
منبع آب، ایستگاه کنترل مرکزی (شامل ایستگاه پمپاژ و ایستگاه فیلتراسیون) که خود ایستگاه پمپاژ شامل پمپ و متعلقات آن بوده و ایستگاه فیلتراسیون نیز از فیلتر سیکلون یا فیلتر شن (بسته به نوع منبع آب برداشتی، یکی از این دو نوع فیلتر استفاده می شود. فیلتر سیکلون یا هیدروسیکلون برای چاه های آب، و فیلتر شن برای استخرهای ذخیره آب می باشد)، تانک کود، فیلتر توری یا دیسکی (فیلتر دیسکی ذرات کوچکتری نسبت به فیلتر توری جذب می نماید)، لوله اصلی، لوله آبرسانی، لولههای جانبی یا لولههای فرعی (لاترالها)، قطره چکان و اتصالات آبیاری
طرز كار كلی سيستم آبیاری قطره ای
آب توسط پمپ از منبع آب به داخل شبکه پمپ شده و ضمن عبور از سیکلون، شن و مواد خارجی خیلی درشت آن تهنشین میشود. در صورتی که آب از فیلتر شن عبور داده شود، جلبک ها و میکرو اورگانیزم هایی که ممکن است در اثر راکد ماندن اب در استخر به وجود آمده باشند، توسط این فیلتر گرفته می شوند. سپس در فیلتر دیسکی یا توری بقیه مواد جامد معلق در آب گرفته میشود. بخشی از آب وارد تانک کود شده با حل مقداری کود در آب این محلول از انتهای دیگر تانک خارج و مجدداً وارد جریان اصلی آب میگردد تا به پای گیاه برسد. آب وارد لولههای توزیع کننده شده و در نهایت توسط قطره چکان پای گیاه ریخته می شود.
براي درختان و تاكها كه گياهانی دائمي با فاصله زياد از يكديگر مي باشند، قطره چكانها به صورت واحدهای ساخته شده مجزا بوده و توسط يك زايده به خط انتقال آب موسوم به < لوله فرعي قطره چكان > ، < شيلنگ لوله فرعی > يا < لوله فرعی > متصل مي گردند.
برخي قطره چكانها به صورت لوله های ماکارونی شكل بوده و چند خروجي دارند . اين امر براي افزايش سطح خيس شده با حداقل افزايش در هزينه است. براي گياهان رديفي كمتر دائمي مانند گوجه فرنگي، نيشكر و توت فرنگی، لوله فرعی و دریپرها را با هم به صورت يك واحد قابل جدا ساختن مي سازند. كه يا سوراخهايي به فواصل 9 تا 36 اينچ دارند مانند لوله دو محفظه اي و يا ديواره های متخلخلي دارند .كه آب ار آنها به بيرون تراوش مي نمايد. در هر دو نوع سيستم قطره ای، لوله های فرعی به خط انتقال آب مرسوم به <مانفولد> متصل می شوند.
انتخاب قطره چکان در آبیاری قطره ای
انتخاب قطره چکان مهمترین کاری است که در یک شبکه آبیاری قطرهای باید انجام گیرد. انتخاب صحیح باعث میشود که هزینههای نگهداری و زیانهای ناشی از مسدود شدن مجراها در اثر گرفتگی، به مقدار قابل توجهی کاهش یابد.
سادهترین قطره چکان لولهای است که در طول آن بفواصل مختلف روزنههای بسیار ریزی ایجاد شده و آب از این روزنهها خارج میشود.
قطره چکان دکمهای
این قطره چکانها کوچک بوده و دارای دهانه کوچکی به قطر کمتر از یک میلیمتر هستند. با سوراخ کردن لولههای آبرسانی فرعی این قطره چکانها در آن سوراخها قرار میگیرند. آب از دهانه وروی داخل قطره چکان شده و پس از طی مسیر از دهانه خروجی آن به سطح خاک میچکد. از مزایای این قطره چکان ارزانی قیمت آن و سرعت نصب و ساده بودن کار با آنهاست.
قطره چکان با مجرای طولانی
این نوع قطره چکان در مسیر لوله فرعی قرار گرفته و آب از دهانه ورودی وارد قطره چکان شده و پس از طی مسیر مارپیچ طولانی از دهانه خروجی خارج میگردد. عیب عمده این قطره چکان احتمال مسدود شدن مسیر در اثر رسوبات نمکی یا ذرات جامد معلق در آب میباشد. این قطره چکان قابل تعمیر نبوده و در اثر انسداد مجرا باید با آب اسید شسته یا تعویض شود.
قطره چکان صفحهای
این قطره چکان از چند صفحه منطبق برهم تشکیل شده بطوریکه هر صفحه دارای دیواره عرضی عمودی بر صفحات است. آب در مسیر خود این دیوارههای عرضی را دور زده و از سوراخ انتهایی به صورت قطره خارج میشود. مجموعه این صفحات روی هم قرار گرفته و به قطره چکان شکل صندوقی کوچکی میدهد.
قطره چکان چند دهانهای
برای آبیاری درختان در باغهای میوه اجباراً از قطره چکانهایی که با فشار زیادتر و با چند دهانه خروجی آب را به پای درخت برسانند استفاده میشود. به هر یک از دهانهها لوله باریکی وصل شده و آب را تا فاصله چند متری منتقل مینماید. بدین ترتیب با یک یا دو قطره چکان میتوان نسبت به آبیاری یک درخت اقدام نمود. تعداد این خروجیها از ۵-۱ متغیر است.